Museum JAN, voorheen Jan van der Togt Museum genaamd, bestaat dertig jaar. Daarom wordt de eigen glascollectie getoond in de jubileumexpositie ‘ Schitterend glas’, van 26 juni tot en met 31 december. Ook verschijnen twee boeken: ‘Museum JAN’, over het ontstaan en de collectie, en de nieuwe monografie over Jan Verschoor, kunstenaar en voormalig directeur van het museum.
Directeur Jan van der Togt (1905-1995) van de bekende Tomado-fabrieken (Van der Togt’s Massa-artikelen Dordrecht) verzamelde destijds alles wat hij mooi vond: internationale beeldende kunst en vooral modern glas.
Tsjechoslowakije
Vooral na zijn pensionering groeide zijn collectie met werk van onder anderen Andries Copier, Václav Cígler, Ossip Zadkine en Sam Francis. Samen met bevriend kunstenaar Jan Verschoor richtte hij in 1991 Museum Jan van der Togt (nu Museum JAN) op.
Verschoor werd de eerste directeur van het museum en verbreedde en verdiepte de glasverzameling met stukken uit Nederland en daarbuiten. Inmiddels geniet die collectie internationale bekendheid. Het museum kocht daarvoor veel glas uit voormalig Tsjechoslowakije, waar de glastraditie eeuwenoud is. Zowel in Tsjechië (kunstacademie Praag) als in Slowakije (kunstacademie Bratislava) groeiden de glasafdelingen rond 1965 uit tot zelfstandige richtingen, met respectievelijk Stanislav Libenský en Václav Cigler aan het hoofd. Onder Libenský richtten kunstenaars zich op monumentaal glas, dat werd toegepast binnen de architectuur. Cígler ontwikkelde een geometrisch-abstracte vormentaal.
VS
Tegelijkertijd groeide de studioglasbeweging, die begon in de Verenigde Staten. Tot dan toe had glas vooral een gebruiksfunctie, maar nu bouwden glaskunstenaars eigen ovens zodat ze voor de uitvoering van hun werk niet meer afhankelijk waren van ambachtslieden in de glasfabrieken: vrij glas.
In Nederland leidde deze studioglasbeweging in 1969 tot de oprichting van de glaswerkgroep op de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Inmiddels is deze glasopleiding uitgegroeid tot één van de belangrijkste ter wereld.
In het Gelderse Acquoy bouwde Willem Heesen in 1977 een eigen glasstudio, waar sindsdien regelmatig kunstenaars hun ontwerpen kwamen uitvoeren, onder wie Andries Copier, Lino Tagliapietra, en Mieke Groot.
Van der Togt was vooral weg van het Slowaakse, geslepen optische glas van Václav Cigler, Lubomír Artz, Bohumil Eliáš en Pavol Hlôška, maar kocht op advies van Verschoor ook de meer sculpturale en ‘ruwere’ werken van Libenský, Gizela Šabóková en Aleš Vašíček. Typerend voor het moderne, internationale glas is dat de containervorm van het gebruiksglas (vaas, kan, drinkglas) min of meer heeft plaatsgemaakt voor vrije vormen en glassculpturen.
Nederlands
Ook eigentijds Nederlands glas is goed vertegenwoordigd in de collectie, met werk van Andries Copier, Willem Heesen en Bert Frijns. Na de dood van Van der Togt in 1995 werd Verschoor directeur van Museum JAN. Onder zijn leiding is de collectie uitgebreid met internationaal modern glas van onder anderen Julius Weiland, Tomoko Doi, Frank van den Ham, Barbara Nanning en verschillende spectaculaire glassculpturen van Bernard Heesen.
Museum JAN herbergt vele verrassende schatten, ook voor wie niet bekend is met de glaskunst: van de sobere esthetiek van het werk van Ritsue Mishima, het fascinerende lichtspel van de grote kom van Peter Bremers tot de betoverende asymmetrische vormen en kleuren van de vaas van de grootmeesters Lino Tagliapietra, Andries Copier en Bernard Heesen.
Boeken
In dit jubileumjaar verschijnen dus twee nieuwe boeken bij Waanders Uitgevers. In het boek ‘Museum JAN – ontstaan en collectie’ beschrijft kunsthistoricus Aukje Vergeest voor het eerst de unieke ontstaansgeschiedenis van Museum JAN en de topstukken uit de collectie.
Kunsthistoricus en glasspecialist Titus M. Eliëns richt zijn kennersblik op de glasverzameling. Fotografen Erik en Petra Hesmerg brachten de collectie in beeld. Vanaf juni is het boek verkrijgbaar in de museumwinkel, boekhandel (ISBN: 978 94 6262 321 7) en online voor €26,95.
Jan Verschoor
De monografie Jan Verschoor, geschreven door Sandra van Berkum, toont een overzicht van het werk van deze beeldhouwer. Het oeuvre van Verschoor is omvangrijk en gevarieerd, in dit boek ligt de nadruk op zijn recente glasobjecten. Bijzonder woont en werkt Verschoor nog altijd ‘in’ Museum JAN: het museum is letterlijk rondom zijn huis gebouwd.
Het Museumhuis van Jan Verschoor is daardoor onderdeel van Museum JAN en op vaste tijden te bezoeken. Ook het boek over Jan Verschoor (Waanders Uitgevers) is van juni af verkrijgbaar in de museumwinkel, boekhandel (ISBN: 978 94 6262 327 9) en online voor €24,95.
Schenking glasobject
Ter ere van het 30-jarig bestaan van het museum schonk kunstenaar Barbara Nanning het vergulde glasobject Verre églomisé (2018). Dit kunstwerk zal te zien zijn in de tentoonstelling ‘Schitterend glas – 30 jaar Museum JAN’.
Foto: Han Ernest
