Discussie over schuldhulp hielp niet

Hoe nu verder? Eigenlijk was dat de vraag (die aan het einde kwam) waarop na de hele avond van discussie over schuldhulpverlening, georganiseerd door de ChristenUnie in De Meent, onbeantwoord bleef. Er waren wel suggesties. En er was een uit vijf personen bestaand panel (foto), dat vooral vertelde welke status die hulp op dit moment heeft.

Er werd voortdurend naar de gemeente gekeken, maar die is wat het verlenen van hulp bij schulden van inwoners aan allerlei landelijke wetten gebonden.

Niet in beeld

Eigenlijk staan de wettelijke regelingen voor de privacy een adequate aanpak van de schuldhulp in de weg. Volgens Paul van Welzenis, teamleider schuldhulpverlening bij de gemeente, heeft zeven procent van de Amstelveners volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) financiële problemen. Toch zijn er bij de gemeente maar 450 tot 500 dossiers. “Wij hebben dus het grootste deel niet in beeld”, zei hij.

Voortraject

Een voorportaal van de gemeentelijke hulp is het financieel café van Humanitas, zei Henk W. Jurriansen, die zich onder meer voor die organisatie inzet en twee jaar geleden als vrijwilliger deelde in de bekende ‘lintjesregen’. Volgens hem komen er nu zesduizend mensen naar de vijf financiële cafés in Amstelveen (3), Ouder-Amstel en Aalsmeer. Behalve met thuisadministratie helpt het café mensen die in de schulden zitten. Een voortraject, noemde hij het. “Het is toch iets gemakkelijker bij ons te komen dan naar het raadhuis te gaan.” Bij diepe vragen blijkt dat mensen, bijvoorbeeld bijstandsgerechtigden, dikwijls met schulden zitten. Jurriansen zei dat iemand met bijstand en tweeduizend euro schuld per definitie iemand is voor doorverwijzing naar ‘Balans’, de gemeentelijke afdeling voor schuldhulpverlening. “Heeft u ook schulden bij familie en vrienden, vragen wij dan. Dan blijkt dat ze op die manier bijvoorbeeld al drieduizend euro geleend hebben. Dat zijn ook schulden.”

Mond tot mond

Samany Brunes uit Amsterdam, voormalig campagneleider van de Amstelveense ChristenUnie, verving als leidster van de avond voormalig raadslid Bert de Pijper. Het betekende dat zij de stellingen aan de hand waarvan de discussie werd gevoerd, bijvoorbeeld op het scherm voorin de zaal bracht. Een stelling over de vroege signalering door de samenleving, bijvoorbeeld. Van Welzenis van de gemeente zei dat gemiddeld de schuldenaren die er zich melden gemiddeld € 40.000 schuld hebben bij in doorsnee veertien schuldeisers. Wil de Roode, onder meer bestuurslid van de Voedselbank, vroeg het hoe het komt dat gemiddeld driehonderd mensen met schulden zich melden bij de gemeente en er 150 cliënten bij de Voedselbank zijn. Waarop het antwoord kwam dat eigenlijk schuldenaren geen gebruik zouden behoeven maken te maken van die bank. Jurriansen zag de Voedselbank, net als het financieel café, als een aanleveraar van de gemeentelijke dienst voor schuldhulpverlening. “Wij zeggen ook altijd tegen die met schulden bij ons komen: Hebt u met Balans gebeld?”

Schaamte

Schaamte is volgens Sandra van Engelen van het CDA een der oorzaken van het zich daar niet melden. Sommigen proberen naar een hun inziens goedkopere gemeente te verhuizen. Van Engelen zag twee problemen die dat meebrengt. In de eerste plaats kost ook verhuizen geld en mogelijk zijn andere, vaak veel kleinere, gemeenten niet in staat hetzelfde te doen als Amstelveen, in haar ogen toch een vrij rijke gemeente. Wat de schaamte betreft wees Van Engelen op de enkele jaren geleden door de gemeente gevoerde campagne ‘de schaamte voorbij’, waarin inwoners werden geconfronteerd met alle regelingen die er van het sociaal domein uit in Amstelveen bestaan om hen te helpen. Dat is een manier, gaf Jurriansen toe.  Maar hij zag in de praktijk meer in de mond tot mond reclame. In het financieel café komt baak het antwoord van klanten op de vraag hoe zij er terecht kwamen. “Dat heb ik van mijn buurman gehoord.” Privacywetgeving verzet zich tegen gebruik van de (ook lokale) belastingdienst voor het opsporen van mensen die voor bijstand en schuldhulp in aanmerking komen.

Politiek

Op de stelling dat effectieve schuldhulpverlening niet kan zonder ‘onderzoek’ naar de armoede van de klant, zei Lars Grijsen, deel uitmakend van Schuldhulpmaatje: “Wie doet het onderzoek?” Volgens de gemeente is door invoering van het digitaal communiceren een nieuwe vorm van verlamming ontstaan, die vooral ouderen treft. En Jurriansen stelde vast dat door mensen die digitale vaardigheid missen een nieuwe vorm van ‘laaggeletterdheid’ ontstond.

Er zijn weeffouten in het landelijk beleid, werd vastgesteld. Door het hele sociale domein over de schutting bij gemeenten te kieperen, zonder voldoende – ook geoormerkt – budget, ging ver bijvoorbeeld veel mis en is er een zekere rechtsongelijkheid ontstaan tussen inwoners van ‘rijke’ en die van ‘arme’ gemeenten.

Overigens maakte Sandra van Engelen over de politiek in Den Haag grote zorgen en zijn er volgens Dianne Hoefakker van de ChristenUnie schulden in de maatschappij, waaraan de individuele schuldenaar niets kan doen. We moeten wat lokaal kan ook doen, was de conclusie waarmee eigenlijk iedereen het wel eens was. Van Engelen vond dat het financieel begeleiden een taak van de ouders. “Scholen vinden dat niet hun taak”, zei Van Welzenis. De realiteit is dat vooral jongeren grote schulden maken en die moeten volgens iemand in het publiek preventief een doelgroep zijn van de gemeente. Maar dan komt men bij scholen terecht en die vinden dat zij er zijn omen leerlingen te leren rekenen en schrijven, waar zij overigens al genoeg moeite mee hebben. Jongeren zij gevoelig voor aanbiedingen van producenten, waardoor zij in de schulden raken, was een gevolgtrekking. Lars Grijzen, ook voorganger van de Stadshartkerk, vond dat men de jeugd moet opzoeken waar zij zitten. Hij wees daarvoor op een online campagne die zich verzet tegen dat ‘lokken’.

Wil Roode bemoeit zich namens FNV vooral met bijstandsgerechtigden. Het is volgens haar onmogelijk dat kinderen uit bijstandsgezinnen kunnen sparen, omdat er nu eenmaal een schuld bij de ouders is. “Je creëert zo criminaliteit”, zei ze. Of de nazorg een taak van de gemeente is, daarover bestonden diverse meningen. Maar fundamenteel is dat er meer vrijwilligers nodig zijn. Zoals overal.