De doelen van het door de gemeenteraad op voorstel van B&W ingestelde Mediafonds zijn niet gehaald en de door de politiek naar haar zeggen gehoopte resultaten bleven uit. Dat is een conclusie van een rapport van de Kwinkgroep, aan adviesbureau dat zich onder meer met media en cultuur in de publieke sector bezighoudt. Subsidies uit het in 2020 gestichte Mediafonds worden toegewezen door de Mediaraad, een adviesorgaan van B&W en bestaande uit specialisten in de journalistiek. Van de 25 aanvragen voor in totaal ruim een half miljoen euro werden er maar elf voor ruim twee ton toegewezen. De lokale media blijken onvoldoende in staat hun waakhondfunctie te vervullen en nauwelijks bezig te zijn met onderzoeksjournalistiek, constateert de Kwinkgroep.
Er kan in het coalitieakkoord wel staan dat journalistiek een belangrijke rol speelt in de onafhankelijke communicatie van de gemeente, zelf probeert zij die info zoveel mogelijk tegen te werken. Onder meer brengt zij daarvoor een voornamelijk als reclamebureau werkend communicatieteam in stelling met meer full timers dan enig lokaal medium. “De rol die de gemeente kan spelen in het stimuleren van de kwaliteit van de lokale journalistiek staat op gespannen voet met de onafhankelijkheid van de journalistiek”, zegt het rapport, dat ongetwijfeld ter sprake komt in het voor woensdag geplande gesprek van de raadsleden daarover.
Versterken
Het doel van de gemeente was, naar haar zeggen, de lokale journalistiek te versterken. Intussen vinden sommige aanvragers van een subsidie voor een ‘journalistiek project’ het formulier daarvoor veel te uitgebreid en te omslachtig. “Lokale media benadrukken dat de aanvraagprocedure zorgt voor extra administratief werk, terwijl het knelpunt bij lokale media naar eigen zeggen vooral zit in het gebrek aan capaciteit. De huidige aanvraag- en beoordelingsprocedure zou hen niet stimuleren om tijd te steken in het binnenhalen van (eenmalige) subsidie”, zegt het rapport. Kritiek op die aanvraagprocedure is ook dat er jaarlijks twee aanvraagrondes zijn en dat het aanvraag- en beoordelingsproces lang duurt, waardoor journalisten niet altijd goed kunnen inspelen op de actualiteit. De aanvragen zijn ingediend door bestaande lokale mediapartijen, maar ook door freelance journalisten van binnen en buiten Amstelveen.
Rtva
Het bureau zegt met veel gesprekspartners te hebben gesproken, onder meer bij lokale media en gemeenteraad. Van de elf gehonoreerde aanvragen, zijn inmiddels tien projecten (gedeeltelijk) gerealiseerd. Eigenlijk springt daarvan het RTVA-programma ‘beslist in Amstelveen’ er uit, omdat de presentator daarvan ook kritische vragen aan vertegenwoordigers van de lokale overheid stelt, veelal op basis van documenten. Overigens lijkt de journalistiek in Amstelveen voornamelijk te bestaan uit televisie (radio is opgeheven) en het rapport pleit er voor de subsidie aan de lokale omroep te verhogen. Maar er zijn er nu twee, waarvan alleen RTVA een licentie heeft van het Commissariaat voor de Media, maar de andere meer geliefd is (AAN!) bij de gemeenteraadscoalitie en bovendien uitzendt via RTV Noord-Holland. Vijf van de tien gesubsidieerde gerealiseerde projecten zijn overigens artikelen of artikelreeksen in het Amstelveens Nieuwsblad. Wat de TV betreft variëren de onderwerpen van nieuwsuitzendingen voor kinderen, politieke praatprogramma’s en een documentaire over de Joodse gemeenschap in Amstelveen.
Financiering
De redacties staan onder grote financiële druk en het Mediafonds zou er aan hebben bijdragen dat producten of projecten tot stand kwamen, die anders niet gemaakt zouden zijn, omdat er nog geen of niet voldoende financiering voor was. Dat zeggen de gesubsidieerde media althans. Maar over de kwaliteit van de geleverde producties verschil men in het journalistieke landschap sterk van mening. Veel gesprekspartners zijn teleurgesteld in de journalistieke diepgang of kritische houding van de gerealiseerde projecten, constateert het rapport. Inderdaad kwamen sommige (vooral geschreven) producties niet verder dan de mening van de gemeente uit te dragen. De gemeente, aannemend dat zij dat écht wil, is er tot nu toe niet in geslaagd de journalistieke kwaliteit in Amstelveen te verhogen via de Mediaraad. “Alhoewel de gerealiseerde projecten veelal niet slecht zijn, blijkt uit de gesprekken dat de verwachte of gehoopte verbetering van kwaliteit nog niet gerealiseerd is”, zegt het rapport. “Volgens veel gesprekspartners heeft het fonds (nog) niet geleid tot meer kwalitatief hoogwaardige en diepgaande journalistieke producties die bijvoorbeeld kritisch zijn op de politiek of het bestuur of tot andere projecten die gekwalificeerd kunnen worden als onderzoeksjournalistiek. Ook de aanvragers benoemen dat hier (nog) geen sprake van is.”
Kwaliteit
Intussen blijft de vraag of de journalistieke kwaliteit wel in Amstelveen aanwezig is om het gestelde doel te bereiken. De leden van de Mediaraad werken allemaal voor nationale media. En gelet op de vacatures bij landelijke of provinciale bladen en omroepen, moet men wel zijn hart hebben verpand aan de lokale media om daarbij te gaan werken, zeker als de betaling daarvoor achterblijft bij bijvoorbeeld de dagblad-cao die voorheen door het niet meer bestaande Amstelveens Weekblad wel werd gehanteerd. Volgens het rapport hebben de gesubsidieerde producties veelal niet geleid tot meer maatschappelijk debat in Amstelveen. “In de gesprekken is één voorbeeld genoemd van een artikel dat heeft geleid tot een georganiseerd gesprek tussen senioren in Amstelveen over de ontwikkeling van technologie in de zorg. De andere gesproken journalisten hebben geen reacties ontvangen van hun publiek. In dit onderzoek is niet duidelijk geworden hoeveel publiek is bereikt met de gerealiseerde producties.”
Investering
Het Mediafonds heeft zeer beperkt gezorgd voor het stimuleren van jong talent en onderzoeksjournalistieke projecten ontbreken volgens de Kwinkgroep. Ook wordt een kritische houding van de journalisten gemist, is er geen aanvullende samenwerking tussen journalistieke partijen gerealiseerd en er nog geen sprake van een duurzame verandering in het journalistieke landschap van Amstelveen dankzij het Mediafonds. “In de promotie van het Mediafonds zou blijvend aandacht besteed kunnen worden aan de wens om kritische producties of de roep om onderzoeksjournalisten die in een Amstelveens vraagstuk duiken.” En: “Voor versterking van de lokale journalistiek is een meer duurzame investering nodig, zodat geïnvesteerd kan worden in journalisten die ‘geaard’ zijn in Amstelveen en weten hoe de hazen lopen.” Het Mediafonds moet in een aparte stichting worden ondergebracht en niet de schijn tegen hebben toch een verlengstuk van het lokale bestuur en de heersende politiek te zijn. In Leiden koos men daarvoor maar hier is het nog steeds de wethouder die een besluit neemt, al zegt de Mediaraad ‘onafhankelijk’ te zijn en er op te wijzen dat alleen nummers van aanvragen worden doorgegeven.
