Is het aan tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joden toebehorende vastgoed niet – via onteigening en doorverkoop – in andere handen terecht gekomen? Die vraag laat de gemeente onderzoeken door de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij stekt vast dat na de oorlog ook in Amstelveen, destijds Nieuwer-Amstel genoemd, veel Joodse woningen en ander vastgoed in andere handen is overgegaan.
Het handelen van de gemeente na de bevrijding, als het gaat om rechtsherstel voor Joodse inwoners en hun nabestaanden, komt ook in het onderzoek aan bod, zeggen B&W.
Doorverkocht
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn in Nederland duizenden panden van Joden door de bezetter onteigend en doorverkocht, constateren zij. In Amstelveen verdwenen bijna 170 Joden die nooit terug kwamen, omdat zij in concentratiekampen als Auswitch werden vergast. Na de oorlog kregen de teruggekeerde eigenaren of hun nabestaanden bij het terugkrijgen van hun eigendommen in een aantal steden te maken met langdurige procedures en soms hoge kosten. “Wij willen weten of dit ook in Amstelveen het geval was, wat daarbij de rol van onze gemeente is geweest en of rechtsherstel heeft plaatsgevonden voor onze Joodse inwoners”, zegt wethouder Herbert Raat (monumenten en erfgoed). “Als uit het onderzoek misstanden naar voren komen in Amstelveen, bekijken we of we alsnog voor rechtsherstel kunnen zorgen.”
Verkaufsbücher en kadasterdata
Onderzoeksjournalisten van Pointer hebben in 2020 een koppeling gemaakt tussen Verkaufsbücher (‘vastgoedboeken’) in het Nationaal Archief en kadasterdata. In deze vastgoedboeken registreerde de Duitse bezetter de onteigening van (meestal) Joods vastgoed. Het gaat om in totaal 7108 transacties in 225 gemeenten, met een totale transactiewaarde van destijds 100 miljoen gulden (ruim 45 miljoen euro). Volgens de Verkaufsbücher betreft het vastgoed in Amstelveen 22 transacties met 26 panden. Hiernaar wordt nu nader onderzoek gedaan. Daarnaast betreft het onderzoek het handelen van de gemeente in het proces van rechtsherstel voor Joodse inwoners en hun nabestaanden.
Klankbordgroep
Bij het onderzoek worden relevante partijen, zoals Joodse organisaties, lokale historici en archivarissen, betrokken via een klankbordgroep. Ook vindt een publieksbijeenkomst plaats voor geïnteresseerden. Wie informatie heeft voor of geïnteresseerd is in dit onderzoek, kan dat aangeven door een mail te sturen naar historie@amstelveen.nl. Het onderzoek wordt afgerond in de zomer van dit jaar.
Fotobijschrift: Wethouder Herbert Raat (monumenten) en Hugo van der Kooij van Amstelveen Oranje bij de voormalige synagoge aan Randwijcklaan 13.
