Er was geen feestvreugde in Indië

Anders dan in andere jaren was vrijdag de herdenking bij het Indië Monument in het Broersepark. Door het coronavirus werd een groter deel van het gazon gebruikt, omdat de stoelen voor de bijna 400 bezoekers anderhalve meter uit elkaar moesten staan, en wie er bij wilde zijn had zich vooraf aan te melden. De boodschap veranderde niet. Ook nu weer was die dat men moet blijven herdenken om voor volgende generaties de geschiedenis van het verschrikkelijke verleden te bewaren met het oog op hun toekomst.

Het toenmalige Nederlands Indië en de Japanse overheersing in Azië stonden centraal en daarnaast dat op 15 augustus, drie maanden na de bevrijding van Nederland van de Duitsers, pas echt een einde kwam aan de tweede wereldoorlog. Dat is nu 75 jaar geleden. Degenen die Japanse concentratiekampen overleefden, alsmede hun (klein) kinderen hebben allemaal hun eigen verhaal, zei voorzitter Clemens Bouwens van de organiserende stichting Herdenking Gevallenen en Slachtoffers in Nederlands-Indië.

Sumatra

Persoonlijke verhalen dwarrelden in de afgelopen jaren op de hoofden van de bezoekers neer en deze keer nam bestuurslid Thea Meulders van de Stichting Gastdocenten WOII Zuidoost-Azië die voor haar rekening. Ze vertelde over haar kamptijd op Sumatra, als dochter van een KNIL-officier die zij als kind al zelden zag en omkwam in de strijd. “Mijn enige concrete herinnering aan hem is dat hij bruine ogen had.”

Regio

Het Amstelveense Indië Monument is een plaats van gedenken voor de regio. Er werden kransen gelegd namens alle overheden in de regio en de Commissaris van de Koning in Noord-Holland, Arthur van Dijk. Burgemeesters en locoburgemeesters van Amstelveen, Amsterdam, Aalsmeer, Ouder-Amstel, Diemen, Uithoorn en Haarlemmermeer legden kransen namens hun gemeenten en ook gebeurde dat namens diverse onderdelen van het Nederlandse leger.

Gaten

De lege plekken tussen de talloze stoelen symboliseerde de leegte ‘omdat velen niet meer onder ons zijn’, zei Bouwens. “Als wij om ons heen kijken, dan zien wij de gaten die de geschiedenis sloeg … Wij denken vanavond aan hen die het leven lieten voor onze vrijheid.” De Bondsbanierwacht van de Bond van Wapenbroeders was er ook weer en voorzitter luitenant-kolonel Saiboo legde uit wat die bond precies inhoudt.

Buiten het kamp

Burgemeester Tjapko Poppens van Amstelveen legde een krans namens die gemeente en zei onder meer dat er veel verhalen over de oorlog in voormalig Nederlands-Indië en de turbulente periode erna zijn. “Getuigenissen van persoonlijk leed, verlies en ontberingen, maar ook van liefde, moed en opoffering. Binnen én buiten het kamp, tijdens en na de oorlog.”

Gedeeltelijk gestorven

Thea Meulders, die als kind een jappenkamp op Sumatra overleefde, nam ergens in het bos samen met haar moeder en babyzusje afscheid vader die de opdracht had zo lang mogelijk de Jappen te weerstaan als KNIL-militair. “Het huwelijk van mijn ouders heeft maar drie en een half jaar geduurd. Eigenlijk waren het drie en een half jaar wittebroodsweken omdat hij zo weinig thuis was. Pas eind augustus 1945 hoorde mijn moeder dat hij gedood was. Zij is toen ook voor een deel gestorven. Een overlevende van die gebeurtenis heeft daarover in januari 1946 een getuigenverklaring afgelegd.”

Het gebrek aan herinneringen en verhalen over familieleden, deed haar beseffen dat ze in de oorlog ook een deel van haar identiteit is verloren. Mevrouw Meulders naar de onzichtbare vijand corona, die volgens haar nog meer moet doen beseffen hoe goed de tegenwoordige generatie het heeft en hoe belangrijk solidariteit is.

Later

Een verschil met de situatie in Nederland was dat in Nederlands Indië eigenlijk niet dezelfde feestvreugde heerste. Bovendien trad in sommige kampen pas weken later door dat Japan had gecapituleerd. “Capitulatie is nog geen bevrijding”, zei kolonel Saidoo. Refererend aan het nationale thema ‘Capitulatie’ voor de herdenking dit jaar zei hij ook dat destijds de capitulatie in Indië niet werd opgevolgd door feestelijkheden en het verwelkomen van bevrijders, maar door voortduring van onderdrukking en grote onzekerheid, omdat de republiek Indonesië inmiddels aanstuurde op onafhankelijkheid en strijd voor tegen Hollanders, die als kolonialisten werden gezien. Saikoo: “Het verleden kunnen we niet meer veranderen. Wij mogen echter niet capituleren voor
onverschilligheid en ons verschuilen achter onwetendheid. De wellicht ongemakkelijke
werkelijkheid is ook onze geschiedenis: deal with it. De toekomst kunnen we samen vormgeven. Ook dat heeft zin.”

Het volledige college van B&W was aanwezig, alsmede voor zover de verslaggever kon nagaan vier raadsleden, onder wie de volledige fractie van AVA, alsmede Anne Mieke van der Vegt (D66) en Sandra van Engelen (CDA).