Jeugdzorg moet betaalbaar zijn

“Wij proberen er zo snel mogelijk bij te zijn”, zegt wethouder Frank Berkhout. De jeugdagenda, waarin het beleid voor de komende jaren is vastgelegd, krijgt de gemeenteraad op een curieus moment. Vakbond CNV, doorgaans niet zoals FNV in de voorste gelederen als het op staken aankomt, kon de actie voerende jeugdwerkers ook niet meer houden. Er is een enorm capaciteitstekort en geldgebrek in die gelederen. Berkhout ziet dat ook wel, maar kan de lichte gevallen in eigen huis opvangen. “Wij zijn een van de weinige gemeenten die zelf jeugdhulpverleners hebben. Daarin zijn wij nogal uniek.”

Behalve met doorverwijzen voor zwaardere handicaps bij jongeren, kunnen zij zelf lichte problemen oplossen. Want jeugdzorg bestrijkt talrijke gebieden en de uitdagingen lopen volgens de beleidsnota nogal uiteen. Genoemd worden:  bewegen, antiroken, alcohol en voeding, faalangst, depressie tot opvoe­ding, social mediagebruik, ADHD, autisme, hoogbegaafdheid, jeugdigen met een licht verstandelijke beperking (lvb), diverse leeftijdscategorieën die specifieke aandacht verdienen en huiselijk geweld, conflictscheidingen en transgeneratieve problematiek. ‘De verscheidenheid vormt een uitdaging’.

17 miljoen

Er  is wel drie miljoen dit jaar bij gekomen, waardoor het totaal op een kleine 17 miljoen kwam, maar het moet aan het einde van de rit wel allemaal betaalbaar blijven, zegt Berkhout. Maar hij maakt zich wel zorgen om de personele tekorten in het totaal van de jeugdzorg.

Uitgangspunt is – maar dat zal bij andere gemeenten niet anders zijn – dat kinderen veilig, gezond en kansrijk kunnen opgroeien. Met de meesten van de 18.000 kinderen en jongeren in Amstelveen gaat het wel goed, maar de kosten voor de probleemgroep stijgen elk jaar. Behalve voor de kwaliteit van de zorg is het ook voor de betaalbaarheid nodig dat de gemeente er snel bij is. Beide aspecten die dicht bij huis beginnen. Daarom wil de gemeente zich vooral concentreren op sterke wijken. “Daarbij willen we dat het kind en het gezin één zorgplan en één aanspreekpunt heeft. Daardoor blijft het persoonlijk.” En Amstelveen is nog niet te groot om dat niet te kunnen bieden.

Echtscheiding

In de wijken manifesteren zich ook de scholen, waar de gemeente trainingen op maat wil gaan geven, en sportverenigingen. Het moet makkelijk zijn om hulp te vinden. Er komt een loket voor echtscheidingen, waarvan kinderen geregeld de dupe worden. ‘Schade bij kinderen door scheidingen van ouders moet zoveel mogelijk worden voorkomen. Dat vraagt om maatregelen’, staat er in de nota. Er is een projectplan ‘Conflictscheidingen, 2019-2022’ geschreven. ‘We zetten in op de drie fases, namelijk de rationele fase (fase 1), de emotionele fase (fase 2) en de vechtfase (fase 3). Binnen elke fase ontwikkelen we het (individuele- en groeps) aanbod, zowel voor kinderen als hun ouder(s). We willen deze ondersteuning zo vroeg mogelijk aanbieden, om te voorkomen dat ze op latere leeftijd zwaardere hulp nodig hebben.’ Ook daarbij is dus zowel een kwalitatief als een kostenbesparend argument aan de orde.

Scholen

Er zijn afspraken met de Amsterdamse rechtbank t.a.v. gerechtelijke procedures waar kinderen bij zijn betrokken over versnelling van de  processen. De gemeente wil naar zowel inwoners als (zorg) professionals informeren over een ‘scheidingsloket’. Scholen en kinderopvang krijgen een handreiking om met de gevolgen van een echtscheidingssituatie om te leren gaan. ‘Leer­krachten en ouders krijgen middels dit protocol praktische informatie. We evalueren of deze inzet voldoende is’, staat er in de nota.

Onderzoek

Ook komen er GGZ-praktijkondersteuners jeugd bij huisartsen. Intussen wil de gemeente een intensievere samenwerking met partnerorganisaties en samenwerking tussen scholen, kinderdagverblijven en jeugdhulpverleners stimuleren. Ook komt er een onderzoek naar alle jeugdzorg en de inkoop hiervan, zodat Berkhout meer zicht krijgt op de vereiste structureel benodigde specialistische hulp.

Versnippering

Met de invoering van de Jeugdwet per 1 januari 2015 is beoogd het jeugdzorgstelsel te transformeren van een versnipperd stelsel naar meer samenwerking tussen zorgpartners rond gezinnen. Maar ook de zorgregio’s verschilden van elkaar. “De 42 regio’s deden het allemaal op een andere manier”, zegt Berkhout. In Amstelveen wordt de specialistische jeugdhulp ingekocht samen met de veertien andere gemeenten uit twee jeugdhulpregio’s: Amsterdam-Amstelland en Zaanstreek-Waterland. Maar er zijn op sommige terreinen nog wachtlijsten. “Het ligt er aan wat je hebt”, vertelt Berkhout. “In sommige gevallen is helaas aan wachtlijsten niet te ontkomen, wegens de te geringe capaciteit.”  Door de bank genomen, vooral in kortstondige hersteltrajecten, is men snel aan de beurt. “Maar in duurzame gevallen, bijvoorbeeld bij autisme, is het moeilijker.”

Minder uitgeven

De gemeente wil voorkomen dat overbehandeling wordt voorkomen en de samenleving stopt met het medi­caliseren van afwijkend gedrag. Dat zal, redeneert zij,  de druk op de gespecialiseerde zorg verminderen  en uitgaven terug dringen. Daar is trouwens ook de Jeugdwet op gericht. Bij de acties klaagden jeugdzorgverleners er ook over dat zij veel tijd kwijt zijn met administratie. Ook de gemeente lijkt te willen dereguleren, maar soms kan men om enige administratieve lasten niet heen.  ‘Soms blijken er echter wel goede redenen voor administratieve lasten’, zegt de nota. ‘Bijvoorbeeld voor het verkrijgen van meer informatie over de effecten van de hulp, voor het vergroten van financiële grip of vanuit verbetering van de aansturing van de zorg. Sommige zaken zijn lastig te schrappen en soms spelen verschillende belangen een rol. De uitdaging is hier een goede balans in te vinden samen met de uitvoering.’