Wegens de grote belangstelling is de tentoonstelling ‘Anton Heyboer – Levenskunstenaar’ in Museum JAN verlengd tot en met zondag 24 november. Het is dit jaar 100 jaar geleden dat de kunstenaar Anton Heyboer (1924-2005) werd geboren. Vandaar de expositie.
De graficus, schilder en tekenaar, volkomen autodidact, werd een levende legende door zijn excentrieke levensstijl met vijf vrouwen.
Schenking
Het museum kwam met een eerbetoon. Met onder andere niet eerder getoonde fotocollages waarin het leven van Heyboer met zijn vrouwen centraal staat. Museum JAN zegt verheugd te zijn dat Lotti en Joke Heyboer die twaalf fotocollages hem schenken. Volgens directeur Marieke Uildriks vormen die een bijzondere aanvulling op de werken van Heyboer, die zich al in de collectie van het museum bevinden, waaronder een twintigtal kleiplastieken, enkele etsen en een groot schilderij De Drie-eenheid. “Ze getuigen van de warme band tussen ons museum en de kunstenaar en zijn vrouwen,” zegt ze.
Nederlands-Indië
Anton Heyboer werd in 1924 geboren in Sabang (Nederlands-Indië) maar groeide grotendeels op in Nederland. Hij volgde een opleiding tot werktuigbouwkundige en werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetter gedwongen te werken in een Durchgangslager in Berlijn, waaruit hij wist te ontsnappen. In 1951 werd hij wegens zijn oorlogstrauma tijdelijk opgenomen in de psychiatrische inrichting in Santpoort. Daar ontdekte hij de helende werking van kunst. In de jaren vijftig en zestig maakte hij zijn eerste succesvolle werken: Grote vellen sobere grafiek en gouaches. Later tekende hij met luciferstokjes en ging hij ook schilderen en maakte sculpturen.
Den Ilp
In het Noord-Hollandse Den Ilp woonde hij sinds 1961 samen met zijn vrouw Maria en uiteindelijk met vijf vrouwen die hij zijn ‘bruiden’ noemde: Lotti, Marike, Joke en Petra. ‘Met één vrouw leven’, zei Heyboer in 1974, ‘dat is geen kunst. Dat is een normaalheid, dat hoort bij burgerlijkheid.[…] Ik heb gezocht naar een vorm, waarin het leven kunst wordt, waarin het vol spanningen komt en waar het moeilijk wordt’.
Los van maatschappij
Met zijn vrouwen wilde hij loskomen van de maatschappij, zich bevrijden van ‘hoe het hoort’ volgens je opvoeding en achtergrond. Een kijkje in het leven In Den Ilp bouwde hij aan een indrukwekkend oeuvre van enkele tienduizenden kunstwerken. Zijn bruiden zorgden voor de verkoop van zijn werk en fotografeerden hun leven in Den Ilp, onder toeziend oog van Heyboer. Een enkele keer fotografeerde hij zelf. Deze foto’s verwerkte hij in collages. Die bieden een inkijkje in hun bijzondere leven. Op het moerassige landje woonden zij in met sloophout verbouwde schuren zonder ramen – ‘ik zoek het zwart om te zien hoe licht de dingen zijn’ – en daarin ingebouwde autowrakken. Het huis was organisch meegegroeid met hun leven, dat ze bovendien deelden met tientallen honden, poezen, geiten, kippen en marmotten. Alles werd gebouwd met materiaal dat geleefd had en ze droegen ook allemaal tweedehands kleding of werkkleding. Heyboer werd wereldberoemd en zijn werk verkocht goed – maar die roem stond zijn vrijheid in de weg.
Afgunst
Hij schilderde zijn werken over om weer vrij te zijn. Hij wilde niets bezitten dat afgunst zou kunnen oproepen. ‘Mijn leven is kunst en ik maak geen kunst’. Hij overleed in 2005 in Den Ilp. Museum JAN (opgericht in 1991) had een bijzondere band met Heyboer; het organiseerde meerdere tentoonstellingen in nauwe samenwerking met de kunstenaar en ook na zijn dood met zijn vrouwen (in 2004, 2008 en 2009). Heyboer schonk een 18-tal kleiplastieken aan het museum, dat tevens het monumentale schilderij De drie-eenheid bezit. Tijdens de opening van de tentoonstelling verscheen de publicatie Anton Heyboer. Het grafisch werk 1950-1965 door Leo Duppen. De auteur is een cultuursocioloog die zich sinds 1996 verdiept in het werk van Anton Heyboer. Het boek is verkrijgbaar in de museumwinkel.
