Burgemeester Tjapko Poppens van Amstelveen legde zaterdag als eerste een krans bij het Dachau Monument in het Amsterdamse Bos. Zijn collega Femke Halsema van Amsterdam hield een toespraak, waarin zij zich afvroeg waar de verzetsstrijders uit Wereldoorlog II en de onder meer in Dachau gedode mensen de kracht vandaan haalden hun verzet voort te zetten tegen het antisemitisme, dat ook nu weer de kop opsteekt, en het nazisme. “Onze hoop is geënt op hun leven en degenen die toen omkwamen”, zei ze.
Een van degenen die toen in Dachau omkwamen was de Nederlandse gereformeerde predikant Jo Kapteyn die daar een intieme vriend werd van de priester Titus Brandsma, naar wie een kerk in Amstelveen werd vernoemd en die kort geleden heilig is verklaard.
Brandsma
Jo Kapteyns zoon, die ook Jo heette, werd geboren nadat zijn vader al was overleden en voerde het woord bij de herdenking. Zijn vader, die twee jaar nadat hij predikant was geworden, trouwde en met zijn vrouw drie kinderen kreeg, bleek onverzettelijk en preekte en bad voor de terugkeer van koningin Wilhemina en tegen het nazisme en antisemitisme. Verraders onder kerkgangers en bidstond-bezoekers werden er de oorzaak van dat hij via diverse andere kampen in Dachau terecht kwam, waar hij en Brandsma door martelingen kort na elkaar in 1942 stierven. Aan Titus Brandsma is trouwens dit jaar de Dachaulezing op 27 september gewijd. “Er was veel overeenkomst tussen die twee”, zei Jo Kapteyn jr. “Samen lazen zij en baden zij.” Overigens werden de meeste geestelijken in barak 26 opgesloten van het Dachaukamp, maar Titus en Jo in barak 28 waar het regime navranter was, volgens Jo Kapteyn.
Gedicht
Leerlingen van de Merkelbachschool in Buitenveldert hadden in groep 8 samen een gedicht geschreven dat door twee van hen tijdens de herdenking werd voorgedragen. De school heeft het Dachaumonument geadopteerd. “Ieder jaar helpt groep 8 bij de Herdenking door bloemen en kransen aan te reiken en een eigen gedicht voor te lezen”, zegt de school. “Altijd een mooie en bijzondere bijeenkomst. Ook voor de kinderen die in de weken voor de Herdenking veel leren over WOII.”
Niet voor niets
“Wij willen de doden eren met deze herdenking, maar hun dood mag niet voor niets zijn geweest”, zei een bestuurslid van het Nederlands Dachau Comité, die memoreerde dat zo langzamerhand alle overlevenden van Dachau zijn verdwenen, zeker uit het bestuur. Maar de slogan ‘nooit meer oorlog’ blijft, hoewel die met voeten wordt getreden. “Maar oorlog leidt altijd tot haat en uitsluiting”, zei hij.
Het monument, ontworpen door Niek Kemps, bestaat uit een zestig meter lange straat van Belgisch Blauwsteen, waarin de namen van de 500 meest bekende concentratiekampen zijn gegraveerd; aan de beide zijden van de straat bevindt zich een taxushaag waarin de deelnemers aan de herdenking door de Melkelbachschool-leerlingen aangereikte bloemen staken. Op 29 april 1945 werd het concentratiekamp Dachau bevrijd
