Er is te weinig journalistiek die wethouders benauwt. Dat zeg ik zelf niet maar hoogleraar journalistiek Jaap de Jong van de Universiteit Leiden. Ik zou aan zijn rapport hooguit kunnen toevoegen dat het in Amstelveen in optima forma geldt, maar in veel andere gemeenten is de zaak niet gunstiger.
Het gevaar daarvan is dat het team communicatie, als reclamebureau voor B&W en hun beleid fungerend, het zo wel prima vindt. Of, zoals De Jong in Binnenlands Bestuur van de VNG zei: Dat gemeenten journalistiek als onderdeel van hun communicatie zien. “Journalistiek is echt iets anders. Gemeenten hebben dat bewust of onbewust lang niet altijd niet door”, zei hij ten overstaan van Alexander Leeuw in dat blad.
Erger
“Het is in Amstelveen veel erger dan je denkt”, vertelde een oud-collega me. Eerlijk gezegd weet in niet wat er allemaal verborgen blijft, maar burgers worden steeds mondiger en daarmee minder geneigd geheimzinnigheid te verdragen. Vooral als iets zo ongeveer in hun achtertuin gebeurt. Er zijn plannen voor afzichtelijke hoogbouw bijvoorbeeld en omwonenden komen daartegen in opstand. Naarmate de journalistiek werd uitgekleed, liet de macht zich meer gelden. Hoewel: Niet alles was vroeger beter. Ik herinner mij hoe het halve oude dorp werd verwisseld voor steenvloeken, zonder dan er georganiseerde tegenstand kwam.
Macht
Het is vreemd dat de gemeenteraad door de bank genomen zich minder als vertegenwoordiger van de inwoners dan als verlengstuk van de macht gedraagt. Daarom hoeven wethouders geen hete adem in hun nek te voelen. Persoonlijk weet ik niet wat in het gemiddelde raadslid vaart als hij of zij eenmaal toegang die functie heeft. Kennelijk komt er een geest van geheimzinnigheid over hem of haar, waardoor akkoord wordt gegaan met alles wat ambtenaren en bestuurders uitkramen. Deuren worden gesloten en de echte beslissingen vallen in achterkamers. Met dat beleid kan zich kennelijk iedereen in het politieke landschap verenigen.
Grote klok
Ik hoor bijvoorbeeld nooit iets over het presidium, de agendacommissie of hoorzittingen over bezwaarschriften. Die zijn allemaal openbaar, maar de gemeente kijkt wel uit dat aan de grote klok te hangen. En de gemeenteraad stemt daar blijkbaar graag mee in. Lokale politici houden het bij een stomme lach als in er naar vraag.
In die zin heeft de gemeenteraad, hoewel tegenwoordig veel ouwehoerend over transparantie, een lachwekkende bezigheid, niets met openbaarheid. Stel je voor dat kiezers er achter komen dat raadsleden helemáál niet doen waarvoor zij werden gekozen. Macht corrumpeert nu eenmaal en lokale politici doen geenszins hun best om de onjuistheid van die stelling te bewijzen. Integendeel.
Zonnig
In zekere zin heeft de overheid mee dat redacties zijn uitgekleed door zware en steeds zwaarder wordende financiële druk. De tijd ligt ver achter ons dat het Amstelveens Weekblad twee verslaggevers naar Stadskanaal stuurde, omdat een VVD-raadslid had gezegd hoe een cultureel centrum (tegenwoordig de schouwburg die het volgens D66 niet had mogen worden) er uit moest zien. B&W hebben mee dat zij in Herbert Raat een voorlichter van professie hebben gevonden, die voortdurend de gemeente van de meest zonnige kant laat zien en het klappen van de zweep op PR-terrein als weinig anderen kent. Dat kan geen kwaad, zolang daar tegenover maar een lokale journalistiek staat die niet alles klakkeloos slikt. Maar die laatste faalt en de communicatieadviseurs (alleen het woord al!) van de gemeente maken van dat vacuüm handig gebruik. Dat is hen nauwelijks kwalijk te nemen. Maar intussen leren zij niet met een lastiger journalistiek om te gaan.
Basisvoorziening
In het rapport van De Jong werd onder meer als een probleem van de lokale journalistiek genoemd dat die zichzelf maar moet bedruipen. Er zijn veel meer voorlichters dan journalisten, terwijl media een basisvoorziening vormen voor de democratie. Zoiets als sportaccommodaties. “Gezien het belang voor de democratie zou je de journalistiek ook zo moeten beschouwen”, meent De Jong.
Kennis
Dat is politici een brug te ver. Zij hebben nu wel een zogenoemd Mediafonds en een bijbehorende Mediaraad opgericht, maar op projectmatige basis en de gemeenteraad (dus lokale politiek) ging over de sollicitanten voor die Mediaraad. Kennelijk komt met het raadslidmaatschap vanzelf de kennis over journalistiek mee.
De Jong: “Er zijn allerlei vormen van journalistiek die goed gaan, maar de verdiepende en kritische journalistiek waar wethouders het benauwd van krijgen, daar schort het aan. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de waardevolle producties gefinancierd door het Leids mediafonds, dan is het de vraag of gewone media daartoe in staat zijn als ze geen steun krijgen.” Het Leidse model wilde de politiek niet in Amstelveen. Het zou te ver afstaan van de gemeente, denk ik.
