De gemeente wil drastisch besparen op de eigen ambtelijke organisatie. Dat is een van de maatregelen die samenhangen met de coronacrisis en de onzekere financiële toekomst die daardoor is ontstaan. Een golf van gedwongen ontslagen sluit wethouder Herbert Raat van financiën voorshands uit, maar hij verwacht wel dat eindelijk wordt gesneden in de oplopende kosten van externe krachten.
Al is het volgens hem ook niet de bedoeling medewerkers maar eindeloos op een plaats in de organisatie te houden, die in wezen overbodig is geworden. Hij denkt dan primair aan overplaatsing.
Positief
“Bij alle nadelen voor de gezondheid zie je nu toch ook het positieve van een crisis”, zegt hij. “We komen uit een overspannen arbeidsmarkt, waardoor wij soms externen moesten inhuren voor 90 of 100 euro per uur. Wij zullen niet meer automatisch gaan betalen wat zij vragen en kunnen anderzijds vacatures vullen door een ruimer aanbod op de arbeidsmarkt.”
Incidenteel
De begroting voor het komende jaar wordt op 11 november door de gemeenteraad
behandeld. Tegenover de geraamde inkomsten van € 262 miljoen staan € 247 miljoen aan uitgaven. De toch nog, zeker in vergelijking met veel andere gemeenten, redelijk riante positie van Amstelveen ontstond door het innen van € 60 miljoen, de opbrengst van de Eneco-aandelen. B&W komen nu met een pakket voorstellen van € 1,7 miljoen structurele en liefst € 63 miljoen incidentele uitgaven.
‘Sparen vooraf’ weg
Het reservefonds ‘sparen vooraf’ wordt afgeschaft. Daaruit moesten in de toekomst te verwachten (deels onvoorziene) grote projecten worden bekostigd. Amstelveen gaat op een andere wijze investeren. Eenvoudig gezegd komt die er op neer dat de gemeente niet langer vooraf spaart voor investeringen in maatschappelijk vastgoed (zoals wijkcentra, scholen, zwembad), maar de lasten afbetaalt in de jaren dat de voorzieningen worden gebruikt. Door het apart zetten van € 15 miljoen in het Lokaal Coronafonds in combinatie met de keuze om te blijven investeren in deze tijd, is de coronapandemie aanleiding om deze stap (waarover al langer werd gesproken) nu concreet te zetten.
Stedelijke vernieuwing
Sparen Vooraf wordt de reserve voor stedelijke vernieuwing, nu € 9,6 miljoen bedraagt en volgend jaar nog met € 2,8 miljoen en daarna met een aflopend bedrag wordt gevoed tot er in 2024 nog één miljoen over is. Die reserve is bedoeld om de leefbaarheid in verouderde wijken door de woningvoorraad te optimaliseren te verbeteren en te investeren in de fysieke leefomgeving en voorzieningen, zegt wethouder Floor Gordon van ruimtelijke ordening en duurzaamheid. “Wij zien kansen om in naoorlogse wijken of buurten van voor 1975 de leefbaarheid te verhogen in samenhang met de energietransitie en het (klimaatadaptief) herinrichten van de openbare ruimte. Als we dit in samenhang willen doen met een kwaliteitsimpuls voor de buurt, dan zijn gemeentelijke regie en investeringen essentieel.” De bestaande cijfers houden al rekening met een bijdrage van € 7 miljoen om de onrendabele top van de ontwikkeling van het verouderde bedrijventerrein Legmeer naar een duurzame woonwijk met drieduizend woningen voor alle inkomens mogelijk te maken.
Minder structureel
“Wij willen veel meer gaan doen in een vooraf afgesproken periode van drie jaar en dan
bekijken, als wij de balans opmaken, of het ons heeft opgeleverd wat wij mochten verwachten”, zegt Raat. “Dus veel minder structurele verplichtingen aangaan.” Dat betekent soms ook dat, als dat niet zo is, de bijdragen vervallen, waarmee aangenomen arbeidskrachten door gemeente of instellingen waarmee zij werkt weer worden ontslagen. Raat: “Dit doorbreekt de vanzelfsprekendheid om eenmaal verworven budgetten te blijven uitgeven en eenmaal ingezet beleid te blijven uitvoeren zonder dat er sprake is van evaluatiemomenten. Vanaf nu maken we dus na maximaal drie jaar de balans op.”
Coronafonds
De eerste prioriteit, waar maximale inzet in geld en capaciteit voor wordt vrijgemaakt, is nog steeds opvangen van de gevolgen van de pandemie. In de begrotingsvoorstellen is gekeken naar wat, behalve de instelling van een Lokaal Coronafonds van € 15 miljoen, op korte termijn hoognodig en belangrijk is om Amstelveen ‘door te laten gaan’. Daarom is gekozen voor terughoudendheid met structurele uitgaven en € 63 miljoen voor incidentele. B&W zeggen hun handen vrij te willen hebben voor flexibel handelen, waarbij grote en nog steeds oplopende bedragen naar jeugdzorg gaan. Men probeert die door eer zo vroeg mogelijk bij te zijn, zodat allerlei dure instanties niet nodig zijn, wel te drukken. Ook grote posten betreffen de onderwijshuisvesting en het te uit te breiden zwembad.
Risico’s
Uit alles blijkt dat de gemeente zich in een ontzettend onzekere periode bevindt en de coronacrisis en de tekorten in het sociaal domein (met name jeugdzorg) de gemeentefinanciën – net als die bij andere gemeenten – zwaar onder druk zetten. “Amstelveen heeft een gezonde vertrekpositie, maar nu ook te maken met extra risico’s”, zegt Raat. De regio Amsterdam/Schiphol behoort economisch tot de zwaar getroffen districten.
Minder Rijksgeld
Wat ook niet meewerkt aan de begroting is dat er minder geld van het Rijk komt, omdat Amstelveen nu eenmaal veel dure huizen heeft, waardoor volgens Den Haag meer uit de lokale belastingen kan worden gehaald. Het is een theorie waarmee wethouder Raat het niet eens is, maar die hem financieel parten speelt. “Wat het Rijk aan kapitaal van de inwoners ziet, zit voornamelijk in stenen”, zegt hij. En met stenen kan men nu eenmaal geen brood kopen. Ook de samenwerking met Aalsmeer is volgens de gemeente onzeker. De gemeente gaat er van uit dat aan verhoging van de OZB niet valt te ontkomen. “Wij worden in wezen door Den Haag gestraft voor goed financieel beleid”, zei Raat eerder. De begrotingsvoorstellen geven ook een doorkijk naar ontwikkelingen die nog op de gemeente afkomen, zoals de overkapping van de A9 en de groei van de stad, die nog niet in de cijfers zijn meegenomen.
Jeugd
De gemeente gaat de bestaande begroting doorlichten en kritisch kijken naar alle plannen. Tot nu toe geniet de Amstelvener een hoog voorzieningenniveau tegen een relatief lage lokale lastendruk. Dat is dan niet meer in deze mate vol te houden, waarschuwt zij.
Het aantal kinderen met een (complexe) jeugdhulpvraag stijgt landelijk en dus ook in Amstelveen. Volgens wethouder Frank Berkhout van Jeugdzorg en Onderwijs wil de gemeente dat ieder kind veilig, gezond en kansrijk kan opgroeit. “Wij blijven investeren in vroegsignalering en preventie om zo vroeg mogelijk hulp te bieden zodat problemen niet groter worden”, zegt hij. Daarnaast blijft de gemeente naar zijn zeggen investeren in het beter bereiken van inwoners die hulp nodig hebben, zoals bijvoorbeeld ‘multi-probleemgezinnen’, jonge mantelzorgers en gezinnen waar conflictscheidingen of huiselijk geweld speelt. Berkhout: “Om de kosten beter onder controle te krijgen, onderzoeken we de uitgaven, de mogelijkheden om kosten beter te beheersen en kijken we waar we de uitgaven kunnen verminderen. Dit alles om uiteindelijk onze kinderen de hulp te geven die ze verdienen in een, tegelijkertijd, toekomstbestending en betaalbaar stelsel.”
Onderwijs
Ook onderwijs heeft hij dus in zijn portefeuille. De gemeente investeert de komende jaren verder in schoolgebouwen, passen bij het groeiend aantal leerlingen, de veranderende onderwijsvisie en de nieuwe klimaat- en duurzaamheideisen waar toekomstige schoolgebouwen aan moeten voldoen. Daarbij toont de coronacrisis met de ventilatieproblematiek het belang van gezonde veilige schoolgebouwen..
Kunst en cultuur
Kunst en cultuur dragen bij aan de ontplooiing van Amstelveners en het college zegt zoveel mogelijk mensen hiermee in aanraking te willen brengen. Dat staat ook in de Cultuuragenda ‘De stad als podium’. Alle beeldende kunst wordt op straat inzichtelijk gemaakt, zodat inwoners deze kunstroute kunnen volgen. Daarnaast wil de gemeente de eigen collectie aanvullen met kunst van jonge en veelbelovende kunstenaars uit Amstelveen en hun werk tentoonstellen in het raadhuis, hoewel daar sporadisch mensen worden toegelaten.
Schuldhulp
Behalve particuliere inwoners krijgen nu ook ondernemers in grote financiële problemen schuldhulp van de gemeente. Veel bewoners zijn wegens de coronacrisis in de schulden geraakt, waar de gemeente ze weer uit wil, zegt ze. De saneringskredieten worden verruimd, zodat ook mensen met grotere schulden geholpen kunnen worden. En de vroegsignalering wordt verder uitgebreid om mensen met problematische schulden sneller op te sporen.
Om het groeiende aantal werklozen te helpen aan een nieuwe baan of opleiding wordt ook het Werkplein uitgebreid, waarbij onder meer bewoners met een WW- of bijstandsuitkering, net van school komende jongeren en bewoners met een arbeidsbeperking speciale aandacht krijgen, belooft de gemeente. “Veel bewoners zijn door corona hun baan kwijt en zitten in de financiële problemen. We gaan zorgen dat ze zo snel mogelijk weer aan de bak zijn,” zegt wethouder Marijn van Ballegooijen (sociale zaken), die er voor uitbreiding van de schuldhulpverlening drie miljoen euro bij krijgt.
Mantelzorg
Net als vorig jaar breidt de gemeente het budget voor mantelzorgondersteuning uit. Onder meer omdat de bejaardencentra zijn gesloten (men moest langer thuis blijven wonen) wordt een steeds groter beroep gedaan op zorg verlenende partners of familie. Met de extra middelen kan de dagopvang voor mensen met dementie vaker open, komen er meer uren voor ondersteuning, zegt de gemeente, die ook zogenoemde e-health (technologische ondersteuning, zoals bijvoorbeeld beeldbellen) voor meer mensen mogelijk wil maken.
Duurzaamheid
Ondanks de onzekere financiële toekomst wil de gemeente veel geld aan duurzaamheid blijven spenderen. Uit de opbrengsten van de verkoop van Eneco- aandelen is al € 15 miljoen gereserveerd voor investeringen in energietransitie, circulaire economie en klimaatadaptatie. Een voorstel voor het optimaal inzetten van dit bedrag wordt aangeboden bij de actualisatie van het Plan voor Energietransitie, Circulaire economie en Klimaatadaptatie PLECK 2.0. Volgend jaar investeert de gemeente zo’n twee miljoen euro in onderzoek, wijkaanpakken op het gebied van energietransitie, energiebesparende voor maatregelen gebouwen en bedrijven, verduurzaming van de sport en verlenging de groene daken subsidie.
Sport
De gemeente investeert in de uitbreiding van het zwembad om meer zwembadwater beschikbaar te krijgen voor instructiezwemmen en banenzwemmen, ter verkorting van de wachtlijsten en de zorg voor een goede zwemvaardigheid in Amstelveen. Met bijdragen aan de ongeorganiseerde buitensport en de projecten uit het dinsdag door ongeveer vijftig organisaties ondertekende sportakkoord wordt een extra impuls gegeven aan de sport, zegt de gemeente. ‘Ook voorzien we in de uitbreiding van recreatieve voorzieningen, juist in een periode waarin het niet meer vanzelfsprekend is dat iedereen op vakantie naar het buitenland kan. Daarbij wordt ingezet op recreatieve accommodaties aan de Amstelzijde, in de wijken en een stadsstrand aan de Noordelijke Poeloever.’
Lokale lasten
De lokale lasten stijgen met 4,5%, meer dan de inflatie van 2,75%, door de landelijke 
kostenstijgingen bij de inzameling en verwerking van afval. De afvalstoffenheffing in Amstelveen stijgt met 8%, de ozb met de inflatiecorrectie en de rioolheffing met 2% (wat dus minder is dan de inflatie). Opgeteld betekent dit volgens de gemeente dat een meerpersoonshuishouden in een gemiddelde koopwoning in Amstelveen in totaal € 2,80 euro per maand meer gaat betalen.
