Van 22 tot en met 28 januari komt het tijdelijke monument ‘Levenslicht’ naar de vijver in het Stadshart. Het bestaat uit lichtjes en is een initiatief van het 4 en 5 Mei Comité. Wijkcoach en lid van Amstelveen Oranje Hugo van der Kooij vertelde dat woensdagavond bij de (her) opening van de ‘kleine sjoel’ door cultuurwethouder Herbert Raat en kleinzoon Philip Warners van de architect F.A. Wanders, die in 1930 het gebouw in opdracht van de Hervormde Gemeente ontwierp en in de bouwstijl van de Amsterdamse School. Beiden onthulden een ANWB bord met de geschiedenis van het gebouw.
“Dit is een speciale plek”, zei Raat woensdag. Het inmiddels lichtelijk verbouwde pand aan de Randwijcklaan 13 werd in 1938 al ingewijd als synagoge voor de Joodse gemeenschap. In de oorlog zetelde de Joodse Raad er en ook werd het gebruikt als school voor Joodse kinderen die van andere scholen in Amstelveen werden verbannen. In 1942 werden er 239 Joodse Amstelveners verzameld om gedeporteerd te worden. Het was de bedoeling het gebouwtje te slopen en door een villa op te vervangen, maar de gemeente kocht het van de ontwikkelaar voor een miljoen euro om die plannen te verijdelen, nadat de buurt in opstand was gekomen.
Bewoners
Omwonenden waren kennelijk betrokken bij de geschiedenis van Amstelveen en vormden de Werkgroep Randwijcklaan 13. “Als je nou van een bewonersinitiatief spreekt is dit het in optima forma”, zei Raad, die zich de laatste jaren heeft ingezet voor cultureel en historisch erfgoed van de stad, nadat veel in het kader van het voortgangsgeloof is vernietigd. Hij dankte de werkgroep, waaruit een sjoelgroep voortkwam, die bestond uit Wim Born, Yuri Colman, Mart Benders. Ook de gemeenteraad en de voormalige eigenaren werkten mee aan het behoud van de sjoel.
Educatie
Het pand is nu beschikbaar voor culturele, maatschappelijke en educatieve doelen. Het wordt tegen maatschappelijke prijzen verhuurd, meldde Heem Locaties, het bedrijf dat ook de Annakerk verhuurt, en kost € 275 per dagdeel, exclusief BTW en catering.
“Dit pand is dankzijn bewoners niet gesloopt:, zei Raat. “Het is een bijzonder stukje Amstelveen. Dat willen wij houden en het niet weer laten slopen en bebouwen voor Japanners.” Het was volgens hem aan de snelle actie van omwonenden te danken dat het gebouw behouden bleef. De Joodse geschiedenis van Amstelveen verdient volgens hem een betere plek. In dat verband kondigde Hugo van der Kooij ook nogmaals het monument voor degenen die nooit meer terug kwamen in WOII bij de Prins Bernhardlaan in de ‘gouden hoek’ van Amstelveen, waar ooit het gebouw van het Leger des Heils stond. Van der Kooij maakt deel uit van de groep die, als onderdeel van de stichting Amstelveen Oranje, niet alleen het initiatief voor het monument nam, maar ook wetenschappelijk onderzoek doet naar getuigenissen van degenen die betrokken waren bij hen die nooit meer terig keerden uit de vernietigingskampen. Op het monument komen de namen van de weggevoerden. De onthulling van het door Piet Cohen ontworpen monument vindt naar verwachting op 20 april 2020 plaats, enkele dagen voor die van dat in Amsterdam, een initiatief van het Nationaal Auschwitz Comité, waarop 102.000 namen van Joden, Sinti en Roma komen.
Tegels
Van der Kooij vertelde ook dat er contact is gezocht met de scholen en leerlingen weer voor een tegeltjeswand over hetzelfde onderwerp zorgen bij de vijver in het Stadspark. Raat: “Het lastige van als je iets koopt je er ook iets mee moet.” In de vorm van dienstverlening door Heem Locaties meent hij die te hebben gevonden. Voor Philip Warners, die een kantoor heeft voor belasting adviezen aan Stroombaan, was het een bijzondere bijeenkomst. “Ik vind het geweldig dat mijn opa nog tastbaar aanwezig is”, zei hij. Een tekening van het ontwerp was (vergroot) ook aanwezig (foto). Vorig jaar opende Randwijcklaan 13 voor het eerst de deuren voor het publiek tijdens de Open Monumentendagen.
Daar ben ik heel blij mee. Bedankt Herbert Raat dat je dit mogelijk hebt gemaakt.
Een miljoen euro voor de aanschaf plus de kosten van restauratie en de jaarlijkse kosten van onderhoud is erg veel gemeenschapsgeld voor een onooglijk houten gebouwtje dat zal gaan dienen als vergaderruimte voor wie het maar wil huren.
Dat de vorige eigenaar (de ontwikkelaar wiens plannen moesten worden verijdeld) graag wilde meewerken aan deze aankoop door de gemeente is – gezien de exorbitante verkoopprijs – niet verwonderlijk.
De verhouding tussen doel en middelen is compleet zoek. Dat ANWB bord had daar ook geplaatst kunnen worden zónder dat de gemeente het gebouwtje had gekocht.
‘De buurt kwam in opstand’. Wie waren dat en met hoevelen waren zij? Hoeveel bewoners zijn er nodig om de gemeente te bewegen tot een uitgave van ruim een miljoen euro plus de rest? Zullen alle bewoners blij zijn met de geparkeerde auto’s van de bezoekers van de bijeenkomsten in het zaaltje?
Is dit een overheidstaak? Er bestaan toch ruime fondsen voor het doel waarvoor de gemeente deze grote uitgave heeft gedaan? Is er bij voorbeeld een beroep gedaan op de collectieve Maror-gelden die door banken, beurs en verzekeraars zijn uitgekeerd en die bestemd zijn voor collectieve doelen binnen de Joodse gemeenschap?