“U hebt geen ICT probleem, maar een organisatieprobleem, dat niet op een ICT-manier is op te lossen”, zei fractievoorzitter Martin Kortekaas van GroenLinks in de raadscommissie Algemeen Bestuur en Middelen (ABM) tegen wethouder Frank Berkhout. Zowel hij als onder meer fractievoorzitter Ruud Kootker van Burgerbelangen (bbA) vond op het raadhuis een complete cultuuromslag nodig, want digitalisering is daar nog steeds niet goed geland. De wethouder was wel geschrokken van de drie rapporten, waarop ook die onheilsprofeten zich baseerden, maar een radicale koerswijziging ging hem te ver.
Bij alle ellende van de vorig jaar in een crisis terecht gekomen ICT in de
ambtelijke organisatie, bleef de wethouder optimistisch. Hij was het er, ook na lezing van die rapporten erover, niet mee eens dat, zoals Kootker zei, het ‘vijf over twaalf’ is. En Actief voor Amstelveen (AVA) zei bij monde van Ben Westendorp dat het college de moed moet hebben en de verantwoordelijkheid nemen voor een bete gang van zaken.
Lichtpuntjes
Berkhout zag nog wel lichtpuntjes, zoals het feit dat vorig jaar de organisatie die redelijk omvangrijke crisis toch maar mooi heeft opgelost. Overigens is ICT niet een portefeuille waar je als bestuurder populair van wordt, zei hij. Maar die digitale tools zijn volgens hem wel een belangrijke middel om de gemeentelijke dienstverlening voor de bevolking te verrichten. Daarom komt er in mei een eerste rapportage van B&W over de gang van zaken. Diverse fracties in de gemeenteraad hebben gevraagd om een plan van aanpak van de problemen.
Kritiek
Die hangen onder meer samen met het feit dat de ambtelijke organisatie totaal niet is toegesneden op de infrastructuur van ICT, de budgetten voor onderhoud daarvan veel te laag zijn, ook al hebben die al een slordige vijf miljoen euro gevergd. De externe onderzoekers hadden veel kritiek op de gang van zaken, vinden dat veel apparatuur verouderd is en dat de belangrijkste computerruimte dringend moet worden gerenoveerd. Volgens Berkhout zijn de eerste stappen gezet om een antwoord te geven op de gerezen problemen, maar hij ziet niets in het volledig externe beheer van de automatisering. Dat levert volgens hem het risico op dat een of meerdere personen die goed zijn ingewerkt bij de gemeente en kwaliteit hebben het externe bedrijf weer verlaten, bijvoorbeeld voor een volgende stap in hun carrière, waardoor de gemeentelijke continuïteit enorme schade zou oplopen.
Eilanden
Een van de meest kritische fracties was tijdens de vergadering van de raadscommissie ABM die van Burgerbelangen (bbA), maar breed werd onderkend dat op het raadhuis in feite eilanden zijn ontstaan, die niet goed (kunnen) samenwerken, dankzij de digitalisering en wat daarmee samenhangt.
Volgens BBA-fractievoorzitter Ruud Kootker blijkt uit de rapporten dat de gemeente te laat is, de zaken niet op orde heeft, het de organisatie aan visie en strategie ontbreekt, de archipel van diverse eilanden blijft en de weerslag daarvan in de organisatie is te zien. “Wie nog langer probeert vast te houden aan het idee dat het hier om louter een technisch ICT probleem gaat, vertoont struisvogelgedrag”, zei hij. En wie denkt de weg van de geleidelijkheid te kunnen volgen, komt van een koude kermis thuis, voegde hij er aan toe. Hij pleitte voor de radicale koerswijziging die de wethouder dus niet zet zitten, ook al is op het ogenblik onvoldoende specifieke kennis aanwezig op het raadhuis, zoals diverse fracties constateerden op basis van de rapporten. Het ontbreekt daar aan leiderschap, vond Kootker. “Informatisering en digitalisering zijn daarbij niet meer dan instrumenten.” Volgens hem is de status van de ICT en de ambtelijke organisatie naar uit de rapporten blijkt op veel terreinen absoluut ‘rood’. Kootker, die een lange lijst van vragen voor de wethouder had, zijn de in een van de rapporten aangegeven vijf aanbevelingen, driemaal rood en tweemaal oranje.
Een ander rapport, het Gateway Review Rapport Programma Digitaal Werken Amstelveen / Aalsmeer doet constateerde Kootker een “delivery confidence uitspraak: de status is oranje met 7 aanbevelingen waarvan tweemaal rood (kritiek / doe onmiddellijk), vermaal oranje (essentieel / doe binnenkort) en eenmaal groen.”
Management
Wat algemeen gezien wordt als een ICT-crisis bij de gemeente is in feite een management-crisis, betoogde Kortekaas. Want aan aansturing van de medewerkers is wat hem betreft niet zo goed. Volgens Bert de Pijper van de ChristenUnie zullen er nieuwe functies ten raadhuize ontstaan en bestaande misschien wegvallen. Hij constateerde dat informatiemanagement ontbreekt. De ICT, zei D66-er Zuidbroek, is niet ingebed in de organisatie.
Maar B&W zien het blijkbaar toch wat anders. “Wij kijken op een andere manier tegen de crisis aan”, zei Kootker. Hij verwacht dat er jaarlijks miljoenen nodig zijn voor ICT en de politiek moet die durven te investeren. Hij blijft een voorstander van een radicale aanpak en vindt andere fracties aan zijn zijde.
Het ICT probleem is een gevolg van een organisatie- en bestuursprobleem dat op zijn beurt een gevolg is van een zwakke bestuurscultuur. Het gemeentebestuur moet onder curatele worden gesteld.
Wethouder Berkhout ziet niets in het volledig externe beheer van de automatisering. Zijn redenering is echter vokomen quatsch. Het ict-systeem moet zodanig, logisch, standaard, robuust, transparant en gedocumenteerd zijn dat iedere gekwalificeerde ict-er (intern of extern) het zaakje op ieder moment kan overnemen van een ontslagen of weggelopen voorganger. Alleen op die manier is continuïteit geborgd.