Eigenlijk schuilt in de meeste mensen een moordenaar. Dat was zo ongeveer wat de emeritus hoogleraar Johannes Houwink ten Cate donderdag zei in zijn toespraak bij het monument ‘Nooit Meer Teruggekomen’, ter herinnering aan de 166 vermoorde Joden uit Amstelveen tijdens de Holocaust. Burgemeester Tjapko Poppens legde daar namens de gemeente een krans. Houwink ten Cate was hoogleraar aan de UvA in Holocaust- en genocidestudies. Het was donderdag Jom Hasjoa, de internationale dag, waarop de vermoorden in WO2 werden herdacht.
De Joodse stichting Zikna werkte samen met Amstelveen Oranje en de gemeente voor de herdenking waarvoor deze keer veel publiek was gekomen naar het namen-monument een de Prins Bernhardlaan, dat anderhalf jaar geleden werd onthuld.
Demonisering
Da daders die verantwoordelijk waren voor de moorden waren niet onmenselijk, zei Houwink ten Cate. ‘Was dat maar zo.’ Helaas waren zij menselijk, maar tot moordenaars gemaakt, doordat zij toetraden tot een groep, in een o.a. door de media en politici opgefokte sfeer, waarin Joden de vijanden werden. Europa registreerde die houding wel, maar trad er niet tegen op. De moordenaars handelden uit wraak en voelden zich oppermachtig. “Slechts enkelingen weigerden te moorden, maar het waren er te weinig. Het moorden werd een gewoonte.” Demonisering van de Joden waren het gevolg van het doden in vernietigingskampen. “Mensen kunnen zich er kennelijk voor afsluiten”, zei Houwink ten Cate, die er ook aan herinnerde dat volgens de machthebbers in WO2 joden niet meer dan dieren, voorwerpen of de duivel in eigen persoon waren.
En toen de sjoa voorbij was, werden zij geacht zonder problemen in het normale leven terug te keren. Terwijl de beulen veelal geen enkele gewetensnood aan de dag legden met wat zij hadden gedaan. De overlevenden giggen terug naar een min of neer antisemitische samenleving, zei Houwink ten Cate, waarin het vele jaren duurde voordat bijvoorbeeld wijlen Amstelvener Jules Schelvis zijn verhaal durfde te vertellen. “Wetenschappelijke verhalen lissen op in één druppoel mede lijden.”
Chazzan ·
Overigens moesten sprekers, waartoe ook voorzitter David Serphos van stichting Zikna hoorde, vele malen stil zijn wegens vliegtuiglawaai. Die onderbreking kon niet gelden voor celliste Mariëtte Landheer, die ‘Song of the birds’m(Pablo Casals), ‘Dialogo’ (György Logeti) en ‘Prayer’ (Ernest Bloch) speelde. De onderbreking kon ook niet gelden voor het door chazzan Sacha van Ravenwade gezongen Joskor (gebed voor de zielerust van de slachtoffers van de sjoa) en Kaddisj (het gebed ter heiliging van Gods naam). Behalve de gemeente waren er ook kransen van Amstelveen Oranje en Zikna.
