Wie was eigenlijk Anton Heyboer? Aan de honderd jaar geleden in Indonesië geboren en in 1943 opgepakte voor de Arbeitseinzats, een Duitse variant van slavernij, opgepakte autodidact wijdde Museum JAN een expositie. Daar zijn méér exposities van de schilder geweest, gaf directeur Marieke Uildriks toe. De vorige waren in 2004, 2008, 2011 en 2015. Overzichtstentoonstellingen zijn er genoeg geweest, kon men uit wat Uildriks zei opmaken. En zij was vooral nieuwsgierig naar de vrouwen, van wie er twee – Lotti en Joke – vrijdag bij de opening waren.
Genoot Heyboer nu bekendheid om zijn kunst of om zijn vijf ‘bruiden’? Dat is de vraag die waarschijnlijk voor het grote publiek verschillend beantwoord wordt.
Kunst en Kitsch
Nou ja, voor de massa was hij een gelegaliseerde wijvendief. Maar vooral Lotti begreep wat hem dreef, bleek uit wat zij vrijdag vertelde. Uildriks was in Den Ilp geweest, naar het kunstenaarsdomein waar Heyboer geleefd had, een Lotti en Joke nog steeds leven. “Heel bijzonder”, was haar oordeel. De kunst kwam haar tegemoet. Zij kwam tot de tentoonstelling wegens Antons honderdste geboortedag toen zij Willem de Winter, eigenaar van kunsthandel E.J. van Wisselingh & Co, in het tv-programma ‘Tussen Kunst en Kitsch’ en passant hoorde zeggen dat Anton Heyboer een eeuw geleden was geboren. Er komt nu trouwens een speciaal aan hem gewijde uitzending van dat programma.
Boek
Wie alles wil weten over Heyboers werk en leven moet het boek van Leo Duppen lezen, overigens ten nauwste betrokken bij het inrichten van de expositie. De vrouwen kregen het door hem uitgereikt. Duppen, drijvende kracht achter het Kunstcentrum Haarlem, had steeds gezegd dat hij zich totaal niet bemoeien wilde met de expositie in JAN, vertelde Marieke Uildriks. Maar toen het eenmaal op het inrichten van de tentoonstelling aankwam had de kenner van Heyboers werk en leven zich daar allerminst aan gehouden en ontpopte hij zich als medeconservator. De beide vrouwen kregen zijn werk in een cassette.
Uildriks vertelde dat Heyboer ook fotograaf was en enkele van zijn nog nooit vertoonde foto’s nu een expositie sieren. In 1987 voegde Petra, de galeriehoudster aan de overkant van Antons domein, zich bij de andere ‘bruiden’ die hij al had. “Toen waren er opeens vier andere vrouwen”, herinnerde Lotti zich. Anton Heyboer streed levenslang in feite het gebonden zijn aan regels, waaronder hij zelfs zijn creativiteit schaarde. “Ik ben geen kunstenaar”, zei hij eens. De graficus, tekenaar, schilder en beeldhouwer vond dat kunstenaars kunst maken. “Ik lééf kunst”, voegde hij er aan toe.
Foto boven: (vlnr) Lotti Heyboer, Leo Duppen, Joke Heyboer en Marieke Uildriks
