Ook de buitenplaats Wester-Amstel aan de Amsteldijk Noord 55 is open tijdens de Open Monumentendag op zondag 15 september, zoals veel kastelen en buitenplaatsen van de leden van de Vereniging van Particuliere Historische Buitenplaatsen (VPHB). Bijvoorbeeld het Noord-Hollandse Berkenrode en Huis te Manpad (beide in Heemstede) en de buitenplaats Akerendam in Beverwijk. Overigens is een deel van hen ook open op zaterdag 14 september en die dag – om begrijpelijke redenen – ook kerken.
De buitenplaats is, net als de Kruiskerk, een rijksmonument dat tegenwoordig wordt beheerd door de stichting J.Ph.J.F.Lissone. Jacques Lissone kocht de buitenplaats namelijk in 1900, maar zijn kleinzoon Ludvig Emil Movig bracht Wester-Amstel in 1973 onder in de stichting, waarvan het bestuur wordt gevormd door zijn nazaten.
Burgemeester
Ooit stonden er rond de vijftig buitenplaatsen langs de Amstel, maar er zijn er nu nog maar drie over, waarvan Wester-Amstel de oudste is. Die werd namelijk gesticht in 1662 door de Amsterdamse burgemeester Nicolaas Pancras, die ook een van de Heeren XVII van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) was. Later wisselde Wester-Amstel vele malen van bezit tot het aan de stichting werd overgedragen.
Vrienden
Na de tweede wereldoorlog raakte Wester-Amstel, net als vele andere buitenplaatsen, langzaam maar zeker in verval. Begin jaren tachtig werd het tij gekeerd. De theekoepel en delen van het park werd gerestaureerd. Na het sluiten van een erfpachtscontract met Groengebied Amstelland in 1989 gebeurde die restauratie ingrijpend. Sindsdien is het huis in gebruik als kantoorruimte en als ontmoetingsplek en het park geopend voor het publiek. Er wordt veel werk verzet door de ongeveer driehonderd vrijwilligers. Zij zijn, samen met donateurs, aangesloten bij de stichting Vrienden van Wester-Amstel. Sinds 1 januari 2020 is het MKB Fonds de hoofdgebruiker van Wester-Amstel. De vrienden komen uit het Amstelland, Amsterdam en van ver daarbuiten. Zij zorgen voor de openstelling van het park, publieksinformatie, het kleinschalige onderhoud van park en tuinen, alsmede voor de organisatie van de jaarlijkse evenementen, waaronder plantenbeurs, Amstellanddag en Open Monumentendag.
VPHB
Eigenaren en bewoners zij doorgaans lid van de Vereniging Particuliere Historische Buitenplaatsengeven (VPHB). Kastelen en buitenplaatsen zijn nauw verbonden met de lokale samenleving in cultuur, natuur, geschiedenis en rituelen, zegt die organisatie. “Op Open Monumentendag zijn omwonenden en bezoekers welkom in de bijzondere leefwereld van de buitenplaatsen.” Volgens bestuurslid Rik Wagemans van de VPHB spelen eigenaren van kastelen en buitenplaatsen vaak een cruciale rol in de gemeenschap en waren zij vroeger werkgever, maar beseffen zij nu dat historische buitenplaatsen ook in deze tijd van groot belang zijn voor de aantrekkelijkheid en identiteit van vele streken in ons land. “Vrijwilligers spelen vaak een onmisbare rol om het cultuurhistorisch erfgoed te helpen onderhouden en toegankelijk te maken voor het publiek. Het beheer is meer passie dan Rolex. Met andere woorden: We zijn eerder aan de cultuurhistorische waarde van de buitenplaats verknocht dan aan uiterlijke schijn of materieel. ”
Erfgoed
Het overkoepelend thema van the European Heritage Days (EHD) is dit jaar ‘Erfgoed van routes, netwerken en verbindingen’. Een karakteristiek thema voor de particulier beheerde buitenplaats in Nederland. Met de vele kilometers aan wandel- en fietspaden zijn de buitenplaatsen een attractie voor omwonenden en toeristen. Buitenplaatsen vormen een verbindende groene omgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten. De aangelegde en vaak goed onderhouden tuinen en parken hebben een positieve invloed op de gesteldheid van de mens.
Rood en groen
Een buitenplaats bestaat uit een kasteel of monumentaal landhuis met bijgebouwen (rood monument) gelegen in een parkachtige aanleg met tuinen, lanen en waterpartijen (groen monument). Dat vindt men bij Wester-Amstel. Bij een historische buitenplaats zijn zowel het rood als het groen beschermd als rijksmonument. De eigenaar, in het geval van Wester-Amstel dus een stichting, heeft de wettelijke plicht om goed onderhoud te plegen maar kan daarbij wel gebruik maken van rijkssubsidies. Als de buitenplaats en bijbehorend landgoed gerangschikt is onder de Natuurschoonwet (NSW) betaalt de eigenaar minder belasting. Voorwaarden die hieraan verbonden zijn, zijn onder meer de instandhouding van het landgoed op lange termijn en openstelling voor wandelaars en/of fietsers. Dankzij deze regelingen is er relatief veel behouden gebleven en zijn de meeste landgoederen toegankelijk voor publiek. De VPHB telt 220 leden.
