Dit najaar is voor het eerst in Nederland is van 15 oktober tot en net 17 januari een overzicht van het werk van de Franse kunstenares, activiste en schrijfster Claude Cahun (1894 – 1954) te zien in het Cobra Museum voor Moderne Kunst. De expositie heet ‘Onder de huid – het leven en werk van Claude Cahun’.
Ruim zeventig foto’s en fotomontages, voornamelijk afkomstig van Jersey Heritage Trust, worden getoond met daarnaast ook publicaties en archiefmateriaal. De tentoonstelling laat zien hoe veelzijdig, vooruitstrevend en activistisch het werk van Cahun is. Haar opmerkelijke oeuvre bleef voor een breed publiek lange tijd onbekend, maar voor bekende fotografen als Cindy Sherman en Nan Goldin is zij een inspiratiebron. Ook David Bowie was een fan en maakte over haar een multimediale installatie. Niet alleen Cahuns werk, ook haar progressieve levenshouding op het gebied van gender en politiek is voor velen een voorbeeld.
Avant-Garde
De tentoonstelling neemt de bezoeker mee in de wereld van Cahun aan de hand van belangrijke thema’s in haar leven en werk. Ze was een veelzijdig kunstenaar, had een enorm netwerk binnen de Parijse avant-garde, ging in het Joods verzet en had uitgesproken opvattingen over de wereld om haar heen. Bijzonder aan de tentoonstelling is dat er uitsluitend eigentijdse afdrukken te zien zijn. Zo maakt het Cobra Museum gebruik van de hedendaagse mogelijkheden om het bijzondere, soms ontroerende werk van Cahun dichterbij te brengen. Door de foto’s op ongebruikelijk groot formaat af te drukken, waardoor het vaak theatrale en indringende karakter van het werk optimaal naar voren wordt gebracht.
De ruime selectie van werken uit de tijdsperiode 1914-1947 biedt de bezoeker de kans uitgebreid kennis te maken met het onderscheidende oeuvre van een mens vol lef.
Privésfeer
Een deel van de getoonde foto’s komt voort uit haar deelname aan verschillende Parijse theatergezelschappen. Andere foto’s zijn gemaakt in de privésfeer. Hier zien we Cahun in geënsceneerde situaties waarin uiteenlopende (gender)rollen, identiteiten en seksualiteiten worden verkend, van wereldwijze dandy tot matroos.
Surrealisme
Verrassend zijn de fotomontages van de hand van Marcel Moore, Cahuns levenspartner. 
Deze werden oorspronkelijk gebruikt als illustraties bij Cahuns literaire werk Aveux non avenus. De invloed van het surrealisme op Cahuns werk wordt zichtbaar in onder andere foto’s van assemblages die zij samenstelden uit allerhande materialen.
Joods verzet
Aan de hand van foto’s die Cahun (van Joodse afkomst) op het Britse eiland Jersey maakte tijdens de Nazi-bezetting in de Tweede Wereldoorlog vertelt de tentoonstelling het verhaal over de moedige verzetsdaden die tot haar terdoodveroordeling leidden, wat dankzij de bevrijding overigens nooit werd uitgevoerd.
De film Confessions To The Mirror (68 min., 2016) van de gerenommeerde filmmaker Sarah Pucill is ook te zien. Aan de hand van een door Cahun geschreven tekst wordt hierin stilgestaan bij de politieke betrokkenheid en de gevangenschap van de kunstenaar.
Welvarend
Claude Cahun werd geboren als Lucy Renée Mathilde Schwob. In verwijzing naar haar oudoom, die schrijver was, nam ze in 1919 de gender neutrale naam Claude Cahun aan.
Zij groeide op in een welvarend, intellectueel gezin. Haar vader was uitgever van het dagblad Le Phare de la Loire en haar oom was een Franse symbolistische schrijver en journalist die bevriend was met veel kunstenaars en intellectuelen. Cahun kreeg hierdoor de mogelijkheid op jonge leeftijd te publiceren en toegang tot de avant-garde kringen in Parijs. Zij werd in grote mate beïnvloed door de surrealisten. Zo schreef Cahun vlak voor haar dood aan een vriend: ‘Al mijn hele leven ben ik in essentie altijd surrealistisch geweest’.
Verliefd
In haar tienerjaren werd Cahun verliefd op illustrator Marcel Moore (geboren als Suzanne Malherbe). Nadat haar vader was gescheiden van haar moeder, trouwde hij met de moeder van Marcel Moore. Zodoende werden de twee geliefden ook elkaars stiefzusters. De geliefden bleven hun leven lang bij elkaar en werkten samen aan publicaties, foto’s en fotomontages. Vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vertrokken Cahun en Moore naar Jersey. Nadat de Nazi’s op het eiland kwamen, traden ze in het verzet en gebruikten ze kunst als een middel om de bezetter te ondermijnen.
Masterclass
Van 2 t/m 5 november organiseert het Cobra Museum een vierdaagse workshop met studenten van de master Gender Studies aan de Universiteit Utrecht en modestudenten van de Gerrit Rietveld Academie. Deze workshop is een unieke samenwerking tussen deze twee groepen studenten. De studenten – onder leiding van kunstenaars Marnie Slater en Jessica Gysel – werken vanuit hun eigen expertises met teksten en foto’s van Claude Cahun uit de Jersey Heritage Trust.
Vrouw of man?
Onze maatschappij is erg gefixeerd op gender. Over zichzelf zei Cahun: ‘neuter is het enige gender dat altijd bij me past’. Dit zouden we tegenwoordig kunnen interpreteren als het non-binaire gender: niet passend in de hokjes man of vrouw.
Sommige personen die zich vandaag de dag identificeren met het non-binaire gender verkiezen de voornaamwoorden ‘hen’ en / of ‘die’. Uit Cahuns teksten blijkt echter niet dat ze een voorkeur had voor andere voornaamwoorden dan vrouwelijke. Daarom kiest het Cobra Museum in de verwijzing naar Cahun ook voor vrouwelijke voornaamwoorden
