Goed voorgaan doet goed volgen. Eigenlijk kwam daar een van de centrale boodschappen op neer tijdens de op een rookvrije generatie gerichte mini-conferentie, dinsdag (1 oktober) in AnnA, waar de akoestiek trouwens beter is geworden. Veel kinderen gaan roken omdat zij het in hun omgeving zien, veelal thuis. Amstelveen is nu een jaar bezig met rookvrije zones, maar er is nog veel werk te doen, realiseerde zich wethouder Marijn van Ballegooijen (Welzijn) op die eerste dag van de ‘stoptober’ maand.
Hij bezocht ook de volgende dag het MBO College in Bovenkerk en hoorde daar van jonge rokers op de plek buiten het tot rookvrije zone verklaarde schoolplein dat die het besluit daartoe nogal onzinnig vonden. De opening van de conferentie werd door de wethouder en (als vertegenwoordiger van de volgende generatie) kinderburgemeester Lieuwe verricht.
KWF
De strijd tegen roken van de gemeente gaat door, bleek tijdens de conferentie, gesteund door onder meer KWF, Longfonds en Ned. Hartstichting. Deelnemers waren, behalve een forse vertegenwoordiging van de gemeente, onder meer vertegenwoordigers van de gezondheidszorg, organisaties voor verslaafden, onderwijs en sport. Het tweede jaar wordt lastig voor de gemeente, constateerde de wethouder. Steeds meer mensen roken niet, maar het zijn er landelijk nog altijd drie miljoen, onder wie veel jongeren, betoogde Bart de Wolf van KWF Kankerbestrijding. Ouderen hadden de tijd nog meegemaakt dat alom werd gerookt en de minderheid die dat niet deed dan maar een oplossing moest zoeken voor tranende ogen in bijvoorbeeld de raadszaal, waar – zoals ook op verjaardagen en bij zakelijke besprekingen – asbakken, sigaretten en sigaren of tafel stonden.
MBO College
Er waren ook tot niet-roken bekeerden. Stoppen valt niet mee, betoogden zij. Dagvoorzitter Peter Maarsen van de gemeente meldde aan het begin van de conferentie wel vijftien keer (tevergeefs) te zijn gestopt, maar sinds zeven jaar er nu echt vanaf te zijn. En de volgende dat bekende directeur Ivo van Oosterhout van het MBO College (ROC) altijd een verstokte roker te zijn geweest, die in februari stopte omdat zijn dochter met de vraag confronteerde: Houd je wel van ons? Maar hij gaf toe nog altijd aanvechtingen te hebben en kon moeilijk rokende leerlingen veroordelen, die hij samen met de wethouder bezocht. “Ik ben een ervaringsdeskundige”. Ja, hij had roken lekker gevonden, net als sigarettenrook nu nog.
Zwerfvuil
De verslaafden op het tot buiten het rookvrije schoolplein verdreven, 
klaagden over het gebrek aan asbakken, waardoor een troep aan zwerfvuil van weggeworpen peuken was ontstaan. Zij waren niet van plan te stoppen. Een van hen had wel een vader die er op aandrong, maar een zelf rokende moeder die milder over haar dochter was gestemd. Op feestjes en bij alcohol hoort een sigaret er eigenlijk bij, vonden ze. Een dag eerder had Monique Wildbret van het college al ingestemd met de constatering van prof. dr. Karien Stronks dat roken in lagere inkomensgroepen, c.q. laagopgeleiden, veel vaker voorkomt dat bij de hogere groepen. Stronks had onder meer vmbo vergeleken met hbo en universiteit. “En bij ons op het MBO komen wel de kinderen wier vooropleiding in het vmbo lag”, vertelde Wilbret.
Crimineel
“Het is moeilijk te stoppen met roken”, zei Van Ballegooijen op de conferentie. De gemeente is nu een jaar bezig en staat open voor nieuwe ideeën. Vandaar ook de mini-conferentie. In buurten, op sportvelden, schoolpleinen en parken wordt geprobeerd stukjes Amstelveen rookvrij te maken. Maar het duurt nog wel even voordat in heel de stad niet meer wordt gerookt. Eigenlijk was de kinderburgemeester de belangrijkste gast als vertegenwoordiger van de volgende generatie, zei Maarsen. Maar als kinderen elke dag zien roken, bijvoorbeeld thuis, denken zij dat het normaal is, wist hij. En men heeft niet de wettelijke instrumenten om roken te verbieden. Daarom spreekt men van ‘rookvrije zones’ en net van een rookverbod. “Met een wettelijk verbod op al het roken trek je het in het criminele circuit”, waarschuwde Van Oosterhout de volgende dag. Men moet dus op vrijwillige basis stoppen, al wordt dat wel door de gemeente gestimuleerd.
Vrijheid
Tegenover de vrijheid die men als burger in dit land heeft, staat natuurlijk het in de wet vastgelegde argument dat men een ander niet in gevaar mag brengen, constateerde de wethouder. Maar rookvrije schoolpleinen zorgen, zoals een dag later in Bovenkerk al werd bewezen, voor straatvervuiling. Intussen kon hij er bij het MBO College niet omheen dat rokers een sociale klasse apart vormen. Die loopt dwars door politieke partijen heen, had hij in de gemeenteraad ontdekt. Ze praten met elkaar. “En dáár gebeurt het”, zei hij.
Tabaksdoden
Een propaganda voor roken die tijdens de conferentie in AnnA niet werd uitgesproken. Daar zei Lieuwe dat wat hem betreft een rookvrij Amstelveen niet te ver ging. Rokers zijn gewoon ziek en moeten worden behandeld, vond een aanwezige huisarts. De Wolf van het KWF sprak dat niet tegen. Hij stelde wel vast dat het aantal rokers de laatste jaren sterk is gedaald, maar toch nog steeds groot blijft. De 20.000 tabaksdoden per jaar. Een touringcar per dag, vormen een grotere groep dan wie sterven door drank, drugs, misdaad en verkeer bij elkaar. “Twee van de drie volwassenen zijn ermee begonnen als kind”, zei hij. “Daarom zijn kinderen een doelgroep voor de tabaksindustrie. Wekelijks beginnen nog honderden kinderen met roken.” Het is dus niet voldoende dat Amstelveen er lokaal mee bezig is, maar er moeten ook landelijke regels komen. Volgens hem wil eigenlijk iedereen dat zijn of haar kinderen niet gaan roken.
Gewicht
Dat men aankomt door te stoppen, is waar, maar wordt vaak als excuus gebruikt om het niet te doen. Oosterhout heeft het letterlijk aan den lijve ondervonden, maar is nu al weer op de terugweg wat dat betreft. Door te stoppen met roken wordt de stofwisseling anders, wat eigenlijk aangeeft dat het lichaam door die gewoonte in een andere situatie wordt gebracht. Dat roken tegen stress helpt, is een fabel. Het omgekeerde blijkt waar. Van degenen die door dik en dun blijven roken sterft ongeveer de helft aan die gewoonte was ook een feit dat werd genoemd.
Laag inkomen
Dat zijn dus vooral de mensen in de lagere inkomensgroepen, zei prof. dr. Karien Stronks. Het verschil tussen hoog en laag: 10 en 30 procent, gemeten onder 25- tot 45-jarigen. Bij de mannen in die leeftijd rookt de helft in de lage inkomensgroep, meldde Stronks. “Voor hun kinderen wordt het dus vrij normaal.” Er moeten volgens haar op opleidingsniveau gerichte maatregelen komen om een rookvrije generatie te creëren. Intussen willen veel rokers in de lagere inkomensgroepen dat kun kinderen dat niet gaan doen, maar die zien het wel bij hun ouders. En stoppen is daar geen succesrijke operatie. “Juist op het vmbo is veel winst te behalen”, zei Stronks. “Niet roken moet de norm worden.”
Ook bij sportverenigingen speelt het verschil tussen hoog en laag een rol. “De weerstand is groter bij verenigingen die vooral de lagere inkomensgroepen als leden hebben. Mijn eigen dochters zitten op een hockeyclub, maar bij voetbal ligt dat waarschijnlijk anders.
