Geheim

Een roepende in de woestijn, noemen steeds meer mensen me. Of gewoon een idioot, die a) toch door niemand wordt gehoord en b) het communicatiebeleid van de plaatselijke overheid nooit kan veranderen. Misschien ben ik wel een zendeling in het journalistieke landschap, dat al te veel vervuild is om nog enige kans op reiniging te hebben.

Amstelveen is niet uniek en wil dat qua openbaarheid ook niet worden. Langzaam maar zeker schijnt het onder een gesternte te zijn gekomen dat elke vorm van transparantie weert, al wordt daarover in de gemeenteraad de laatste jaren voortdurend gesproken. Lachwekkend is tegen die achtergrond de toename der geheimzinnigheid, waartegen de meeste politieke partijen zich niet verweren. Zeker voor de coalitie geldt: In tegendeel.

Reclame

Maar dat schijnt in meer gemeenten steeds vaker voor te komen. Ik kom er op omdat een stuk in de Volkskrant mij weer bij de realiteit van de lokale journalistiek bepaalde. Dat ging over de krant Peel en Maas in Venray. Ook daar bleek journalistiek niet gewenst als die geen reclame voor de gemeente inhield, zodat de kwalijke praktijken van een wethouder op last van de burgemeester uit de lokale krant werden gehouden. Uiteindelijk verscheen er wel een stuk over in NRC, maar de plaatselijke krant, waarvan de redactie alles al wist (het ging over 37 hectare grond die de wethouder kocht voor een lage prijs), had tenslotte het nakijken. Want ja, de uitgever was óók afhankelijk van de gemeente als adverteerder. Nou ja, na dat stuk in NRC kwam er alsnog iets op de voorpagina van de plaatselijke krant. De boel lag toen toch al op straat…

B&W

Er was een tijd dat de Amstelveense media alle stukken konden krijgen van de wekelijkse B&W-vergaderingen. Sterker nog: Op een wekelijkse lijst kon de redactie aangeven van welke punten zij de stukken wel wilde hebben. Dat was vroeger, maar is niet meer. Sinds de digitalisering zijn intrede deed, heb ik daar nog wel eens om gevraagd, maar kreeg niet eens antwoord. Ja, in de vorm van persberichten, als die althans een PR-functie hebben. “Achteraf zijn we veel te netjes geweest”, zei hoofdredacteur Ron Koenen van Peel en Maas tegen Toine Heijmans van de Volkskrant. “Ron vertelt hoe de gemeentewoordvoerder hem vaker terechtwijst, zelfs ’s avonds een ‘overspannen bericht’ stuurde over nota bene een ingezonden brief, en Ron appte nog beleefd terug ook. ‘Ga ik dus niet meer doen.’”

Val

Dat onafhankelijke journalisten lastig zijn voor de overheid, bewijst ook de val van het kabinet. Heel de toeslagenaffaire, die een regelrechte aanval op de rechtstaat inhield, begon met een artikel van Trouw en Nieuwsuur, waarop twee Kamerleden (van de 150) doorborduurden tot de onderste steen boven kwam.  Dat duurde jaren.

Alle parlementaire enquêtes zijn een gevolg van ontdekkingen door de pers. Volksvertegenwoordigers, ingehuurd om de regering te controleren, komen aan die taak nauwelijks toe. Die controle is voor hen hetzelfde als politiek gewin. En de uit parttimers bestaande gemeenteraad komt er helemaal niet aan toe. Dus heeft iedereen er belang bij dat zoveel mogelijk achter gesloten deuren wordt bedisseld. En ik heb nog nooit een Amstelveens college van B&W zien vallen. Misschien was de pers hier wel te netjes.

Communicatie

Het is alsof de groei van ambtelijke communicatieteams (die de zogenoemde ‘woordvoering’ doen voor bijvoorbeeld de Amstelveense wethouders) omgekeerd evenredig is aan de krimp van de redacties. Toine Heijmans over journalisten die te lastig worden en waarvan de regerende macht wel eens wil weten wat die uitvreten: “Dat weet je niet als lezer, maar het gebeurt, vaak onder leiding van afdelingen communicatie die niet zijn opgericht om te informeren, maar om de boel in watten te verpakken en reputaties te bewaken.”

Geheim

Openbaarheid is in Amstelveen een drama, maar daarin loopt de gemeente niet voorop. Het is een tragische geruststelling. En iets wijst er op dat ook op het punt van de transparantie graag in de top 10 van een of ander lijstje wil staan. Zo blijft politiek een kwestie van geheimzinnigheid. Met de geest daarvan wordt iedere politicus als hij voor het eerst het raadhuis betreedt, blijkbaar overgoten…